Historia Pogórza - cz. 1

Pogórze skrywa długą i tajemniczą historię. Aby ją opisać przedstawiamy małą jej część ale jak ważną dla nas wszystkich.

Jest to krótki opis wydarzeń z okresu I oraz II Wojny Światowej - historia żołnierzy niejednokrotnie bardzo tragiczna.

Opisujemy żołnierzy, którzy walczyli również w naszej miejscowości. To im nasi mieszkańcy postawili pomnik aby uczcić ich pamięć,

a przede wszystkim Bohaterską walkę o wolność Naszej Ojczyzny.

 

 

Historia opisana w oparciu o materiały opracowań

Wojciecha B. Mosia i Władysława Steblika oraz prywatne zbiory Zdzisława Hutyry,

materiały Muzeum 4 PSP z Cieszyna i Instytutu Sikorskiego w Londynie.

 

 

HISTORIA POGÓRZA – CZ. 1

 

Pogórze skrywa długą i tajemniczą historię, między innymi związaną z wojną obronną z 2 września 1939 roku.

Historia ta była przekazywana z pokolenia na pokolenie. Poprzez zaangażowanie lokalnych pasjonatów historii oraz przy wsparciu Stowarzyszenia Przyjaciół Pogórza i Rady Sołeckiej, postanowiono wybudować pomnik w 2015 roku. Jego uroczyste odsłonięcie oraz poświęcenie odbyło się 15 sierpnia 2016 roku w dniu Święta Wojska Polskiego. W tym dniu odbył się I Piknik Historyczny, upamiętniający walki na Pogórskiej Reducie jak również odsłonięto tablicę przy ścieżce edukacyjnej.

W Pogórzu uczymy szanować tradycję, historię i pamięć.

Tutaj słowa „ Honor I Ojczyzna” wydają się znaczyć więcej niż gdziekolwiek.

Tutaj stojąc przed pomnikiem upamiętniającym żołnierzy walczących o naszą wolność oraz podążając ścieżką edukacyjną, można poznać historię nie tylko encyklopedyczną, książkową ( opisane tu są opowieści naocznych świadków, którzy tam byli, trzymali karabin). Możemy zobaczyć to samo co widzieli oraz przeżyli obrońcy Pogórskiego Kopca oraz przejść się po drodze wzdłuż ścieżki edukacyjnej, gdzie maszerowali nasi Bohaterowie.

Napis na pomniku brzmi :

 

PAMIĘCI ŻOLNIERZY

202 PUŁKU PIECHOTY REZ.

I BATALIONU 4 PUŁKU

STRZELCÓW PODHALAŃSKICH

21 PUŁKU ALTYLERII LEKKIEJ

Którzy 2 września 1939r

W krwawym boju zatrzymali marsz

Dywizji hitlerowskich

W głąb Rzeczypospolitej

MIESZKAŃCY POGÓRZA

 

REDUTA POGÓRSKA  

 

W marcu 1939 r., kiedy dla polskiego sztabu generalnego stało się jasne, że wojna z Niemcami jest kwestią czasu, dowódca 21 Dywizji Piechoty Górskiej, gen. bryg. Józef Kustroń, otrzymał polecenie zorganizowania przed główną linią obrony, między Bielskiem a Dziedzicami, dwóch wysuniętych pozycji oporu przejściowego. Na miejsce tymczasowej obrony został wybrany Cieszyn oraz Pogórze. Polscy wojskowi słusznie sądzili, że Pogórski Kopiec otoczony z jednej strony stawami, a z drugiej wzgórzem Bucze, będzie stanowił naturalną przeszkodę dla atakującego nieprzyjaciela. Rzeczywiście, 2 września okopani na wzgórzu żołnierze 202 pułku piechoty rez. zdołali na 11 godzin powstrzymać natarcie całej 45 niemieckiej dywizji piechoty. Plany pogórskich umocnień były gotowe już w kwietniu, jednak długo prowadzenie jakichkolwiek prac w terenie było zakazane (polskiemu dowództwu chodziło o utrzymanie w tajemnicy własnego ugrupowania obronnego). Pozwolenie na rozpoczęcie budowy fortyfikacji nadeszło dopiero 25 czerwca. Zostało jednak obwarowane szeregiem ograniczeń. Np. nie wolno było niszczyć plonów rolniczych, roboty miały być prowadzone przez żołnierzy (by uniknąć kosztów), ale zakazano przy tym zbytnio osłabiać garnizonów, by nie sparaliżować ewentualnej mobilizacji. W rezultacie prace na większą skalę ruszyły dopiero w lipcu. We wsi pojawili się wówczas żołnierze i robotnicy cywilni. Na szczycie Pogórskiego Kopca, obok drewnianej wieży obserwacyjnej, zlokalizowano bunkier obserwacyjny dla dowództwa i przystąpiono do budowy 5 betonowych bunkrów strzeleckich. Między górnymi i dolnymi stawami (na wysokości skrzyżowania drogi i linii kolejowej) rozpoczęto kopanie szerokiego na 6 metrów rowu przeciwczołgowego, a w Arendzie urządzono stanowisko dla karabinu maszynowego, który miał szachować ogniem drogę od Skoczowa. Wzdłuż całego wzgórza kopano również rowy strzeleckie i budowano zasieki z drutu kolczastego. Skoczowska kompania Obrony Narodowej stacjonowała w Pogórzu od 15 sierpnia. Wojsko pracowało przy budowie fortyfikacji.

01.09.1939 wojska niemieckie bez wypowiedzenia wojny zaatakowały Rzeczpospolitą. Rozgorzały walki wzdłuż całej polskie granicy.

Po wycofaniu się oddziałów polskich z Zaolzia wszystkie mosty w kierunku zachodnim zostały wysadzone, zapory i przekopy wykończone. W nocy z 01 na 02.09. własne patrole zetknęły się z patrolami niemieckimi, które maszerowały w kierunku na m. Skoczów. O świcie 02.09. było spodziewane natarcie niemieckie na pozycje w rejonie m. Pogórze, jednak silna mgła unosząca się nad Wisłą uniemożliwiła natarcie wskutek czego wspomniane natarcie rozpoczęło się dopiero około godz. 7 wsparte artylerią .Niemiecka artyleria zaczęła ostrzeliwać pogórską redutę. Polacy podjęli jednak wyzwanie .Alarm bojowy przynosi rozkaz otwarcia ognia dla  baterii III dywizjonu 21 Pułku Artylerii Lekkiej . O godz. 11.30 niemiecki 132 pułk piechoty otrzymał rozkaz zajęcia linii bunkrów . Przed południem Niemcy nie zdołali przełamać dobrze przygotowanych polskich pozycji. Około godziny 13-tej Niemcy skoncentrowali większą ilość artylerii między innymi 105 mm, których ogień był bardzo skuteczny, pozbawił dowódcę obrony wszelkiej łączności drutowej, tak z artyleria własną jak i z dowódcą dywizji. Dlatego o godz. 15.30 rozkaz do ataku otrzymała cała 45 DP. W walkach trwających do późnych godzin popołudniowych obrońcy odparli 3 ataki niemieckiej piechoty.

W rejonie wzgórza Bucze w pewnym momencie atak niemieckiej piechoty zagroził bezpośrednio punktom dowodzenia I/4 PSP i II/202 PP. W wielkim niebezpieczeństwie znalazł się punkt obserwacyjny III/21 PAL na którym m.in.  przebywał por rez. Rudolf Hess-Zielecki . Podjęto nierówną walkę. Por Hess- Zielecki ranny dostał się do niewoli. W najbardziej krytycznym momencie  I batalion 4 PSP majora Perla kontruderzeniem odbił utracone pozycje, lecz wycofując się Niemcy zabrali ze sobą jeńców. Jednak około godz. 18 nadszedł z dowództwa 21 dywizji rozkaz odwrotu. Wieczorem, po całodziennym krwawym boju rozpoczęło się przegrupowanie polskich wojsk na główną pozycję obronną pod Bielskiem. Jako ostatni wycofali się żołnierze plutonu E. Pilcha z kompanii ON Skoczów obsadzający bunkier nr 1. Zdobytą na stacji kolejowej drezyną dotarli do Bielska.

 

Historia

I batalionu 4 Pułku Strzelców Podhalańskich dowódca mjr Perl Franciszek.

Historia 4 Pułku Strzelców Podhalańskich związana jest jeszcze z oddziałami, które pod różnymi nazwami formowane były u schyłku I wojny we Włoszech i we Francji. Powstał wówczas m.in. 19 Pułk Strzelców Polskich, który po przybyciu do Polski przemianowany został na 19 Pułk Strzelców Pieszych. 1 września 1919 r. oddział zmienił nazwę na 143 Pułk Strzelców Kresowych, a 1 marca 1920 - ostatecznie na 4 Pułk Strzelców Podhalańskich. W 1919 r. pułk brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej, a następnie w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920, uczestnicząc m.in. w bitwach pod Szelechowem, Wołkowińcem-Barem, Indurą oraz Obuchowem. Od listopada 1920 roku stacjonował on w Cieszynie. W 1924 mieszkańcy powiatu cieszyńskiego uroczyście wręczyli pułkowi ufundowany przez siebie sztandar. Święto jednostki obchodzone było 26 września, w rocznicę bitwy pod Obuchowem. W 1925 roku ekipa cieszyńskich strzelców zdobyła I miejsce w zawodach strzeleckich o mistrzostwo Dowództwa Okręgu Korpusu V w Krakowie oraz mistrzostwo Wojska Polskiego na zawodach w starym Samborze. Podczas kampanii obronnej 1939 roku pułk walczył w składzie 21 Dywizji Piechoty Górskiej. Po ciężkich walkach w rejonie Cieszyna i Bielska, a następnie Kalwarii Zebrzydowskiej oraz Bochni, żołnierze pułku znaleźli się nad Sanem, gdzie bronili w dniach 10 i 11 września linii rzeki w rejonie Leżajska i Krzeszowa, wkrótce wycofując się na południowy wschód, na teren województwa lwowskiego. Pułk, który w połowie września walczył pod Duchowem oraz w rejonie Dzikowa Nowego, został wówczas częściowo rozbity. Formalnie przestał istnieć 16 września. Część żołnierzy dostała się do niewoli, część weszła w skład innych jednostek. 22 września blisko 100 żołnierzy zostało przez Niemców oraz ukraińskich nacjonalistów spalonych żywcem we wsi Urycz, co stanowiło jedną z okrutniejszych zbrodni popełnionych we wrześniu 1939. Muzeum zostało otwarte 16 lutego 2008 roku. Przy placówce działa grupa rekonstrukcji historycznej, która przy różnych okazjach prezentuje umundurowanie i wyposażenie 4 PSP. Dzięki żołnierzom którzy przeżyli wojnę ich rodzinom oraz mieszkańcom powiatu Cieszyńskiego pamięć o bohaterstwie 4 PSP z Cieszyna przetrwał do dnia dzisiejszego. W 2020 roku przypada 100 rocznica święta pułkowego. Data ta przypada na 26 września w dzień wygranej bitwy z bolszewikami pod Obuchowem, dzień ten stał się świętem pułku.

Historia

 III dywizjon 21 Pułku Artylerii Lekkiej – historia walk

7 bateria III dywizjonu 21 Pułku Artylerii Lekkiej – dowódca por. Misztal Józef

9 bateria III dywizjonu 21 Pułku Artylerii Lekkiej - por. Jankowski Tadeusz

 

Przez cały pierwszy dzień wojny spośród jednostek artylerii bezpośredni udział w walkach wziął tylko III dywizjon 21 PAL. Walki na pozycji „Skoczów” rozgorzały od świtu. Brały w nich udział 2 baterie III dywizjonu 21 PAL :7 w rejonie Bucza, 9 w rejonie Grodźca udzielając wsparcia polskim żołnierzom broniących „pogórskiej reduty”. Intensywność walk w godzinach popołudniowych wzrosła. W zaciętych walkach w wielkim niebezpieczeństwie znalazł się punkt obserwacyjny III/21 PAL. Na skutek zaistniałego bezpośredniego zagrożenia baterie 7 i 9 zostały wycofane spod Skoczowa do Wapienicy. Żołnierze punktu obserwacyjnego nie zdążyli się wycofać i po walce zostali wzięci do niewoli.

Od 2 września artylerzyści 21 PAL-u rozpoczęli odwrót wraz z oddziałami 21 DPG. Podczas odwrotu w wielu nalotach niemieckich samolotów ponosili duże straty w sprzęcie ,koniach i ludziach.

 Jednak artylerzyści 21 PAL mieli też swój wielki dzień. Pod Mogilanami w obronie polskich pozycji baterie 21 PAL-u strzelały bardzo skutecznie. Strzelano jak na manewrach, spędzając kolejne szturmy niemieckiej piechoty . Wielka skuteczność polskich artylerzystów spowodowała ogromny entuzjazm wśród piechoty bijącej brawa swoim kanonierom. Bitwa pod Mogilanami została wygrana przez żołnierzy 4 PSP i artylerzystów 21 PAL-u.

Kolejne dni wrześniowych walk pokazały ogromne poświęcenie bielskich artylerzystów, którzy ginąc w nalotach, ostrzale i bezpośrednich walkach nigdy nie wyparli się jednego : miłości do swojej ojczyzny i honoru polskiego żołnierza.

 

Historia

202 Pułk Piechoty rezerwowy

-dowódca ppłk Piwnicki Zygmunt

W tym 3 kompania ON Skoczów dowódca kpt Ignacy Stachowiak

Pułk został zmobilizowany 24.08.1939 r. z powołanych pod broń oddziałów Śląsko- Cieszyńskiej Półbrygady Obrony Narodowej.

Cieszyńskie bataliony 01.09.1939 odpierały ataki na odcinku Orłowa – Karwina i Trzyniec – Jabłonków. Wysuniętą pozycję opóźniającą „Skoczów” dowodził osobiście dowódca pułku ppłk  Zygmunt Piwnicki. Opór batalionów cieszyńskich 02.09.1939 na „reducie pogórskiej” trwał do wieczora mimo licznych natarć i prób oskrzydlenia. Zgodnie z otrzymanymi rozkazami pułk wycofywał się wraz z innymi pułkami podhalańskimi w ciężkich walkach ponosząc w nich ciężkie straty. Żołnierze ON pułku wsławili się wraz z 4 PSP w kontrataku i odbiciu miasta Bochnia. Bardzo duże straty pułk poniósł w rejonie Biskupic podczas przepraw przez Dunajec. 15.09 był praktycznie ostatnim dniem istnienia pułku. Pozostali przy życiu żołnierze Obrony Narodowej do ostatniej chwili osłaniali idącego wraz z nimi do natarcia dowódcę dywizji gen. bryg. Józefa Kustronia . Po jego śmierci zostali wzięci do niewoli. Drobne oddziałki żołnierzy cieszyńskiej Obrony Narodowej walczyły jeszcze 22.09. w okolicach Hrebenne. 202 pułk był słabiej uzbrojony od sławnych pułków podhalańskich, ale w wielu stoczonych bitwach pokazał „lwi pazur”. Duch żołnierski służących w nim rezerwistów i ochotników niczym nie ustępował żołnierskiemu poczuciu obowiązków jednostek podhalańskich i w ogóle- żołnierskiemu honorowi. 202 Pułk Piechoty rez. Złożony z żołnierzy Obrony Narodowej nie skapitulował, lecz zginął w swej pierwszej i ostatniej zarazem kampanii, jaką mu przyszło toczyć. Okrył się żołnierską chwałą na równi z innymi śląskimi pułkami.

 

Wykaz jednostek po stronie niemieckiej :

44 Dywizja piechoty – dowódca Generalleutnant Albrecht Schubert

45 Dywizja piechoty – dowódca Generalleutnant Friedrich Materna

 

Wykorzystano materiały :
Muzeum 4 PSP w Cieszynie
Instytutu Sikorskiego w Londynie
Opracowań Wojciecha B. Mosia i Władysława Steblika  oraz prywatne zbiory Zdzisława Hutyry

W dniu 20.08. 2020r Opracował do publikacji Mariusz Rodenko

 

 

  • ODWIEDZIŁO NAS

    Odwiedzin wszystkich 93715, odwiedzin dzisiaj: 35.

Script logo Script logo